-
1 гади
1. прил.1) просто́й, обыкнове́нный, ниче́м не примеча́тельныйгади күлмәк — просто́е пла́тье
гади генә авыл өе — са́мый обыкнове́нный дереве́нский дом
2) обы́чный, обы́денный; привы́чныйкөндәлек гади эш — каждодне́вная привы́чная рабо́та
гади күренеш — обы́чное (обы́денное) явле́ние
3) просто́й ( односоставный или несоставной); несло́жный, элемента́рный ( по составу)гади матдәләр — просты́е вещества́
4) просто́й, элемента́рный, несло́жный; нетру́дный ( для понимания или выполнения)гади эш — проста́я рабо́та
гади генә нәрсәләрне дә аңламый — не понима́ет элемента́рных веще́й
иң гади икътисади мөнәсәбәтләр — са́мые элемента́рные экономи́ческие отноше́ния
5) несло́жный ( по устройству), незамыслова́тый, незате́йливый; примити́вныйгади механизм — несло́жный ( примитивный) механи́зм
гади ысул — примити́вный спо́соб
6) просто́й; гру́бый ( по качеству)гади күн — проста́я ко́жа
гади сукно — гру́бое сукно́
гади (җеп) оек — просты́е чулки́
гади бәйләү — проста́я (чуло́чная) вя́зка
7) просто́й, и́скренний, бесхи́тростныйгади күз карашы — и́скренний взгляд
гади мөнәсәбәт — просто́е (и́скреннее) отноше́ние
8)а) просто́й ( не принадлежащий к привилегированным классам)гади халык — просто́й наро́д; простонаро́дье
гади крестьян кызы — дочь просто́го крестья́нина; проста́я крестья́нка
б) просто́й ( не относящийся к специалистам)гади укучы — просто́й чита́тель
гади тамашачы — просто́й зри́тель
9) обы́чный, рядово́й ( не из руководящих)оешманың гади әгъзасы — рядово́й член организа́ции
бригаданың гади эшчесе — рядово́й рабо́тник брига́ды
10) обыкнове́нный, зауря́дный; ордина́рный (челове́к)гади шагыйрьләр арасында — среди́ обыкнове́нных поэ́тов
2. нареч.гади район врачы — зауря́дный райо́нный врач
1) про́сто, есте́ственно; и́скреннеүзен гади тоту — вести́ себя́ про́сто (есте́ственно)
гади киенү — одева́ться про́сто
2) гру́богади эшләнгән — гру́бо срабо́танный
•- гади генә итеп
- гади генә
- гади җөмлә
- гади сан
- гади сөйләм
- гади хәбәр
- гади күз белән карау -
2 артык
1. нареч.1) сли́шком, чересчу́р (малый размер, мелкий предмет, тонкая стена, узкий проход, слабый ребёнок); изли́шнеартык йомшак күңелле — сли́шком до́брый
артык кызу бару — е́хать чересчу́р бы́стро
2) сли́шком, чрезме́рно, непоме́рно, чересчу́р (длинный шест, большой камень, глубокий колодец, толстый человек, громкий голос)3) сугу́бо (ответственное поручение, щепетильная тема, опасный участок, интимный тон); сли́шком, чересчу́р; сверх-артык гади кыяфәт — сли́шком проста́я вне́шность
артык киеренке хәл — сугу́бо напряжённая обстано́вка; сверхнапряжённая ситуа́ция
артык катлаулы мәсьәлә — сверхсло́жный вопро́с
4) ( при отрицании) сли́шком (чересчу́р, си́льно, изли́шне, осо́бенно, о́чень, о́чень-то) не..; не так что́быартык мавыкма — сли́шком не увлека́йся; не о́чень (о́чень-то) увлека́йся
артык матур түгел — не о́чень (так что́бы) краси́вый
артык тырышканы күренми — не ви́дно, что́бы он осо́бенно стара́лся
5) выражает чрезмерность, излишество действия, состояния и переводится приставкой пере-артык алу — перебира́ть/перебра́ть (что, чего) (товаров на складе)
артык ашау — перееда́ть/перее́сть || перееда́ние
артык җитештерү экон. — перепроизво́дство
артык йоклау — пересыпа́ть || пересыпа́ние
артык йөрү — перегу́ливать/перегуля́ть
артык кипкән — перезре́лый, переспе́лый ( о ягодах)
артык көчәнү — перенапряга́ться/перенапря́чься || перенапряже́ние
артык салу — перекла́дывать/переложи́ть (сахару в чай, соли в суп); пересы́пать/пересыпа́ть ( сахарного песку в чай) || перекла́дывание, пересыпа́ние
артык тозлау — переса́ливать/пересоли́ть || переса́ливание
артык төяү — перегружа́ть/перегрузи́ть || перегру́зка
артык түләү — перепла́чивать/ переплати́ть || перепла́чивание, перепла́та
артык эшләү — перераба́тывать/ перерабо́тать
6) разг. с переносом ударения на последующее сл. бо́льше (не упоминать кого, что, не приходить куда, не задерживать кого)артык бер көнгә дә калмыйбыз — ни на (оди́н) день бо́льше не остаёмся
7) с переносом ударения на последующее сл. ли́шний разартык (артыгын) бөгелергә дә иренә — ему́ лень да́же нагну́ться ли́шний раз
8) в знач. сравн. ст., обычно после исх. п. или сл. карагандаа) бо́льше, побо́льшеул миннән (миңа караганда) артык күргән — он повида́л бо́льше меня́ (моего́; чем я)
б) бо́льше, побо́льше, лу́чше, полу́чшеул миннән артык белә — он зна́ет лу́чше меня́ (чем я)
в) бо́льше, бо́лее, вы́шеун сумнан артык түләмә — бо́льше десяти́ рубле́й не плати́
г) бо́льше, побо́льше, до́льше, подо́льшебер тәүлектән артык барасы — е́хать бо́льше (до́льше) су́ток; е́хать су́тки с ли́шним
д) да́льше, пода́льше2. прил.ярты метрга артык сикерү — пры́гнуть на полме́тра да́льше
1) ли́шний (экземпляр новой книги, билет в театр, вес чего, кого, костюм) || ли́шнее; изли́шек, изли́шки ( чего)артык игенне дәүләткә сату — продава́ть изли́шек (изли́шки) хле́ба (ли́шний хлеб) госуда́рству
артык маллары юк — у них нет ли́шнего скота́
артык вакытны ничек файдалану — как испо́льзовать ли́шнее вре́мя (избы́ток вре́мени)
2) избы́точный, изли́шний, ли́шний; изли́шек, изли́шки, избы́ток (чего-л.)туфрактагы артык дым — избы́точная вла́га в по́чве; избы́ток вла́ги в по́чве
артык энергияне кая куярга? — куда́ дева́ть эне́ргию (изли́шек эне́ргии)?
артык яктылык зарарлы — изли́шняя освещённость вредна́
3) изли́шний, ли́шний ( риск), сугу́быйартык мәшәкать — ли́шние хло́поты
артык сакчыллык — сугу́бая осторо́жность
артык таләпчәнлек — изли́шняя тре́бовательность
артык тыйнаклык — изли́шняя (сугу́бая) скро́мность
4) с ударением на последующем слове осо́бый, осо́бенный, осо́бо значи́тельный (ва́жный, заме́тный)артык үзгәрешләр булмады — осо́бых измене́ний не́ было
артык хәзерлек кирәкми аңа — осо́бенной подгото́вленности для э́того не тре́буется
5) в знач. сущ. артыгыа) ли́шнееартыгы кирәкми — ли́шнего (ли́шнее) не ну́жно
артыгын сөйләмәс ул — он не ска́жет ли́шнего
б) бо́льшеекөчемнән килгәнен эшләдем, артыгын булдыра алмыйм — что под си́лу, то сде́лал, а на бо́льшее я не спосо́бен
•- артык алга китү
- артык әйбер
- артык нәрсә
- артык дәрәҗәдә
- артык күп
- артык күтәрү
- артык түгел
- артык язу••артыгын ычкындыру — прогова́риваться/проговори́ться, огова́риваться/оговори́ться, обмо́лвиться; проболта́ться, проболта́ть (ли́шнее)
артык бөгү — перегиба́ть (перегну́ть) (па́лку) || переги́б
артык йөк — (ли́шняя) обу́за, балла́ст
артык кашык — тж. ирон. ли́шний рот (едо́к) (о нелюбимом иждивенце в семье, нетрудоспособном члене семьи и т. п.)
артык тамак — ирон. ли́шний рот (о людях, животных и т. п.)
артык колак — ирон. ли́шние у́ши; ли́шний
артык күз — ирон. ли́шний (глаз), ли́шние глаза́
- артык күрүартык та, ким дә түгел — книжн. не бо́льше (и), не ме́ньше
- артыкка китү -
3 гадәти
1. прил.1) обыкнове́нный, обы́чный; привы́чныйгадәти эшләр — обыкнове́нные дела́
гадәти эш вакыты — обы́чное рабо́чее вре́мя
2) привы́чный, постоя́нный; тако́й, как всегда́см. тж. гадәттәгеүзенең гадәти урынына килеп утыру — сесть на своё привы́чное (постоя́нное) ме́сто
3) обыкнове́нный, обы́чный, ниче́м не примеча́тельный; зауря́дныйсм. тж. гадигадәти генә авыл, йортлары да гадәти — обыкнове́нное село́, и дома́ обы́чные
гадәти бер артист — зауря́дный арти́ст
4) обы́денный, повседне́вный, обы́чный, рядово́й, жите́йскийгадәти тормышта — в повседне́вной жи́зни
көндәлек гадәти мәшәкатьләр — всегда́шние обы́денные забо́ты
иң гадәти сүз — са́мая обы́денная фра́за; гадәти хәл рядово́й слу́чай
5) обы́чный, есте́ственный; норма́льныйгадәти зурлыктагы — норма́льной величины́
2. нареч.гадәти күренеш — есте́ственное явле́ние
норма́льно, посре́дственноконцерт гадәти узды — конце́рт прошёл норма́льно
-
4 каләм
сущ.1) перо́ ( обычно стальное)86 нчы каләм бик нечкә яза — перо́ № 86 пи́шет о́чень то́нко
2) разг. каранда́шбуяу каләме — цветно́й каранда́ш
гади каләм — просто́й каранда́ш
каләм очлау — точи́ть каранда́ш
3) перен.; книжн.а) перо́ ( символ писательского труда)каләм осталары — мастера́ пера́
б) обычно во мн. ч. (символическое обозначение автора, писателя)тәрҗемә эшләрен бик күп каләмнәр дәвам иттерде — перево́дческую рабо́ту продолжа́ли мно́гие пе́рья
•- каләм каш
- каләм өйрәнү
- каләм сабы
- каләм сынау
- каләм таныту
- каләм тибрәтү
- каләм хакы
- каләм ялы
См. также в других словарях:
гади — с. 1. Башкалардан өстенлеге булмаган. Һәрвакыт очрый, игътибарны тартмый торган. Нормаль, гадәттәге 2. Төзелеше, составы буенча катлаулы булмаган, элементар. Примитив эшләнгән. Бер составлы, элементар; киресе: кушма 3. Эшләнеше, сыйфаты ягыннан… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәтү — гади. (Күбесенчә юклык форм. кулл. : ТӘТЕМӘҮ – Берәр нәрсә яки кеше кем. б. карамагына күчү, кулына керү; тию. Кемгә дә булса берәр нәрсә эшләргә һ. б. насыйп булу бәйрәм итү тәтемәде … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тупас — (ТУПАСЛАНУ) (ТУПАСЛЫК) – с. 1. Начар, ямьсез, түбән сыйфатлы итеп, зәвыксыз эшләнгән рәв. Ямьсез, килбәтсез итеп. Бик үк оста яки җентекләп эшләнмәгән, бик гади т. корал 2. Килбәтсез, шыксыз, ямьсез. Каты, кытыршы т. йон 3. Колакка ятышсыз, калын … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
беркатлы — с. 1. Тормыш тәҗрибәсе булмаган, хәйләсез, гади, эчкерсез, тиз ышанучан 2. Җиренә җиткереп эшләнмәгән, үтә гади … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
дагалау — 1. Дага беркетү (ат тоягына) 2. күч. гади. Берәр өлкәдә эшләү өчен җитәрлек белем, теоретик әзерлек бирү (гадәттә политик яктан) 3. күч. гади. Алдау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
изү — I. 1. Каты яки порошок сыман нәрсәне су кушып болгату, йомшак, сыек яки боламык хәленә китерү 2. Әйберне зур авырлык астында басу, яньчү, сыту, таптау 3. күч. Бик каты кыйнау 4. күч. Авыр булып борчып, газаплап тору 5. Төрле авырлыклар белән басу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәгәрәү — ф. 1. Берәр якка әйләнә әйләнә хәрәкәт итү (түгәрәк, шар сыман әйберләр тур.) күч. Бушлыкта, күктә хәрәкәт итү (ай, кояш һ. б. тур.) 2. (Тәгәрмәчләргә утыртылган арба, поезд, машина һ. б. ш.) билгеле бер юнәлештә хәрәкәт итү, бару. күч. сөйл. Бик … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәгәрләү — ф. 1. Берәр якка әйләнә әйләнә хәрәкәт итү (түгәрәк, шар сыман әйберләр тур.) күч. Бушлыкта, күктә хәрәкәт итү (ай, кояш һ. б. тур.) 2. (Тәгәрмәчләргә утыртылган арба, поезд, машина һ. б. ш.) билгеле бер юнәлештә хәрәкәт итү, бару. күч. сөйл. Бик … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәре — 1. Христиан динендә: баганага, таякчыкка яки борыска аркылы беркетелгән бер я берничә кыска борыстан (таякчыктан) торган табыну әйбере һәм символы; Хач 2. Шул рәвештәге орден яки медаль 3. Үзара кисешкән ике сызыктан торган билге, галәмәт 4. Дини … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ак — I. 1. Кар, сөт һәм акбур төсенә якын ачык төс 2. Чиста, керсез. күч. Эчкерсез, саф, гөнаһсыз 3. Чал ак сакаллы карт 4. Гражданнар сугышында большевикларга каршы булган ак офицер и. АКЛАР – Контрреволюционерлар, акгвардиячеләр, большевизм… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
артель — (сөйл. ӘРТИЛ) – 1. Нин. б. һөнәр кешеләренең бергә эшләү һәм табышны уртаклашу турында килешеп оештырган берләшмәcе 2. гади. Нин. б. максат белән җыелган төркем … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
